Türk Hukuk Sisteminde İş Sağlığı ve Güvenliği: Hukuki Düzenlemeler ve Uygulamalar

İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumaya yönelik yapılan düzenlemeleri, alınan tedbirleri ve iş yerindeki risklerin minimize edilmesi için uygulanan yöntemleri kapsar. Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği, hem işveren hem de çalışanlar açısından büyük önem taşıyan bir alandır ve Türk hukuk sisteminde bu konuya dair kapsamlı yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Aşağıdaki yazımızda, Türk hukukunda iş sağlığı ve güvenliği alanındaki temel düzenlemeler, işveren ve çalışanların yükümlülükleri, olası riskler ve bu risklere karşı alınması gereken tedbirler ele alınacaktır.

1. Türk Hukukunda İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı

İş sağlığı ve güvenliği, Türk hukuk sisteminde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile düzenlenmiştir. 30 Haziran 2012 tarihinde kabul edilen bu kanun, iş sağlığı ve güvenliği alanında işverenlere önemli sorumluluklar yüklemekte ve çalışanların haklarını güvence altına almaktadır. Kanun, işyerlerinde sağlık ve güvenlik risklerinin en aza indirilmesi, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışma koşullarının iyileştirilmesi için çeşitli düzenlemeler getirmektedir.

a) İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 Sayılı Kanun)

6331 sayılı kanun, iş yerlerinde işçilerin sağlığını ve güvenliğini korumak için işverenlere belirli yükümlülükler getirmektedir. Kanunun amacı, çalışanların iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili risklerden korunmasını sağlamak, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesine yönelik tedbirler almayı teşvik etmektir. Kanun kapsamında işveren, işçilerin sağlığını koruyacak uygun koşulları sağlamalı, riskleri önlemek için gerekli tedbirleri almalıdır. Ayrıca, iş yerinde yapılacak tüm faaliyetlerin güvenli ve sağlıklı bir ortamda gerçekleştirilebilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

b) İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği ve Diğer İlgili Mevzuatlar

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na ek olarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği ve sektörel bazda yapılan çeşitli düzenlemeler de vardır. Bu yönetmelikler, özellikle belirli sektörlerdeki özel tehlikelere dair daha detaylı önlemleri içermektedir. Ayrıca, iş yerlerinde yangın güvenliği, elektrik güvenliği, kimyasal maddelerle çalışma gibi konularda özel düzenlemeler ve yönergeler bulunmaktadır.

2. İşverenin Yükümlülükleri

Türk hukukunda iş sağlığı ve güvenliği konusunda en önemli sorumluluk işverene aittir. İşveren, işçilerin sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak zorundadır. İşverenin yerine getirmesi gereken bazı temel yükümlülükler şunlardır:

a) Risk Değerlendirmesi Yapmak

İşveren, iş yerinde karşılaşılan riskleri belirlemek amacıyla risk değerlendirmesi yapmalıdır. Bu değerlendirme, işyerinde var olan tüm tehlikelerin tespitini içerir ve risklerin ortadan kaldırılması için uygun önlemler alınmasını sağlar. Risk değerlendirmesi, iş yerinin özelliklerine göre düzenli aralıklarla güncellenmelidir.

b) İşyerinde Eğitim ve Bilinçlendirme Sağlamak

İşveren, işçilere iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitimler vererek onları bilinçlendirmelidir. Çalışanların güvenli çalışma yöntemleri, acil durum prosedürleri, kişisel koruyucu donanımların kullanımı ve diğer güvenlik tedbirleri hakkında bilgilendirilmesi gerekir. Eğitimler, hem teorik hem de pratik açıdan yapılmalı, çalışanların güvenlik konusunda farkındalıkları artırılmalıdır.

c) Kişisel Koruyucu Donanımlar Temin Etmek

İşyerinde riskler mevcutsa, işveren çalışanlarına uygun kişisel koruyucu donanımlar (KKD) sağlamalıdır. Kask, eldiven, koruyucu gözlük, maske gibi güvenlik ekipmanları, işçilerin güvenliğini sağlamak için kritik öneme sahiptir. İşverenin, KKD temin etme ve bu ekipmanların kullanımını denetleme sorumluluğu vardır.

d) Çalışma Koşullarını İyileştirmek

İşveren, iş yerinde çalışma koşullarını sağlıklı bir hale getirmek için gerekli düzenlemeleri yapmalıdır. İyi bir havalandırma, yeterli aydınlatma, temiz çalışma ortamları, ergonomik düzenlemeler gibi faktörler, iş sağlığı ve güvenliğini artıran temel unsurlardır.

3. Çalışanın Yükümlülükleri

İş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışanların da sorumlulukları bulunmaktadır. Çalışanlar, iş yerinde güvenli bir ortamın oluşturulmasına katkı sağlamalı ve iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymalıdırlar.

a) Güvenlik Kurallarına Uymak

Çalışanlar, işyerinde belirlenen güvenlik kurallarına uymak zorundadır. Kişisel koruyucu donanımları kullanmak, iş yerindeki tehlikelere karşı dikkatli olmak ve tehlikeli durumlarla karşılaşıldığında işvereni bilgilendirmek gibi sorumluluklar çalışana aittir.

b) İşyerindeki Riskleri Bildirmek

Çalışanlar, iş yerinde herhangi bir tehlike veya güvenlik açığı fark ettiklerinde bunu işverene bildirmek zorundadır. Böylece, işveren, risklere karşı önlem alabilir ve kazaların önüne geçilebilir.

c) Eğitimlere Katılmak

İş sağlığı ve güvenliği konusunda verilen eğitimlere katılmak, çalışanların sorumluluğundadır. Eğitimler, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için kritik öneme sahiptir.

4. İş Sağlığı ve Güvenliği Komiteleri

Büyük ölçekli işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği konusunda kararlar almak ve iyileştirmeler yapmak amacıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Komiteleri kurulur. Bu komitelerde işveren ve çalışan temsilcileri birlikte çalışarak işyerindeki güvenlik önlemlerini değerlendirir ve uygulanması gereken tedbirler konusunda karar alır.

5. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları

İş kazaları, iş yerinde gerçekleşen ve çalışanın bedensel veya ruhsal sağlığını olumsuz yönde etkileyen olaylardır. Ayrıca, uzun süreli maruziyet sonucu gelişen meslek hastalıkları da iş sağlığı ve güvenliği kapsamında ele alınmaktadır. İşverenin bu tür olayları önlemek için gerekli önlemleri alması gerekmektedir.

İş kazaları sonucu işçilerin uğrayacağı maddi ve manevi zararlar, işverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda tazminat taleplerine yol açabilir. Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin alınması, hem işçilerin sağlığının korunması hem de işverenin hukuki sorumluluklarının yerine getirilmesi açısından önemlidir.

6. Sonuç

Türk hukuk sisteminde iş sağlığı ve güvenliği, hem işverenin hem de çalışanların uyum göstermesi gereken önemli bir alandır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve diğer mevzuatlar, işyerlerinde güvenli bir çalışma ortamı yaratılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. İşverenler, çalışanların güvenliğini sağlamak için gerekli tedbirleri almak zorundadır. Çalışanlar ise iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyarak güvenli bir ortamın oluşmasına katkı sağlamalıdırlar. Bu işbirliği ve yasal düzenlemeler sayesinde iş kazaları ve meslek hastalıkları önlenebilir, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulabilir.